در یک نشست از نوع کرسی های ترویچی نظریه پردازی که معاونت پژوهشی دانشگاه فرهنگیان متکفل آن است این بحث را مطرح کردم و از داوری های سودمند اقایان دکتر حسن ملکی و دکتر نعمت الله موسی پور استفاده کردم.
با نام خدا
قلمرو نظریه پردازی در تربیت معلم
از:
محمود مهرمحمدی
مفروض بحث:
قلمرو تربیت معلم یک قلمروی دارای مشروعیت برای نظریه پردازی یا نیازمند تولید دانش است…. البته این مشروعیت در جهان مسبوق به سابقه است. اما در ایران نوظهور است…. نشانه های اولیه اقبال علمی به آن و امید به تکوین جامعه علمی تربیت معلم در آینده هویدا شده است….ما تا کنون practice تربیت معلم در ایران داشه ایم و حتی با تاسیس دانشگاه فرهنگیان و دانشگاهی شدن تربیت معلم هم بیش و کم در همین سطح باقی مانده ایم. باید به سمت praxiology تربیت معلم پیش برویم… حرکت بر مدار Practice معرف یک وضعیت توسعه نیافته علمی است که واقعیت ها و ضرورت های حیات اجتماعی، جوامع را به اقدام عملی بر پایه شهود و آزمون و خطا سوق می دهد.
پیش نیاز تداوم و پایدار ماندن و به بار نشستن بحث نظریه پردازی:
پیش نیاز بحث درباره ابعاد نظریه پردازی را می توان اقبال حداقلی جامعه علمی دانست… وگرنه اگر جامعه علمی وجاهت حداقلی برای یک حوزه قایل نباشد، بحث درباره ابعاد نظریه پردازی هم بحثی است که مخاطبی پیدا نمی کند و در حکم سخن گفتن با ناشنوایان است!!!
هشدار بحث:
نظرورزی و نظریه پردازی را باید از یکدیگر تمیز داد… با علم شوخی نکنیم، در تولید علم و خلق نظریه بصورت جهشی نمی توان عمل کرد…. مقدماتی لازم دارد. نظرورزی مقدمه ایست برای نظریه پردازی، نظرورزی هم کار ساده ای نیست، قواعد و شرایط و استانداردهایی دارد.
اطلاق لفظ نظریه اگر مجاز باشد
با کدام نوع یا ترکیبی از انواع نظریه ها سروکار داریم؟
دست کم از این دو زاویه می توان درباره نظریه های تربیت معلم بحث و بررسی کرد:
الف) تمایز سودمند میان Theories “of” and theories “for” در نوع of با ادعای اتقان کمتری مواجهیم و در نوع for بدلیل شواهد ناشی از آزمون های گوناگون اتقان بیشتری در میان است.
ب) سنخ شناسی دیگری از نظریه ها که از جهت دیگری بکار می اید( جنس نظریه از حیث ماهیت، نه قوام و اتقان): تبیینی یا توصیفی؟ هنجاری یا دکترین؟ کاربردی؟ یا تئوری عمل؟
ابعاد / اضلاع ( اولیه/ خام) نظرورزی
این ابعاد در یک فرایند استقرایی بر مبنای تجارب زیسته نگارنده بدست آمده است. ابعاد درون دادی، فرایندی و برون دادی بشکل دسته بندی نشده در این فهرست کدگداری شده اند. نظرورزی آگاهانه و هوشمندانه در قلمروهای عملی عموما مستلزم توجه به ترکیبی از واقعیت ها و منابع بومی( تاریخی، سیاسی، اقتصادی و …)، واقعیت های جهانی و همچنین تخیل و خلاقیت پژوهشگر پدید می آید.
- ویژگی های ورودی (گرایش به معلمی، سن، هوش، شخصیت….)، کدام حداقل ها؟ کدام ترکیب؟ (درون دادی)
- تبیین چگونگی جذب استعدادهای برتر به حرفه معلمی/ ارتقاء منزلت حرفه ای معلمی( درون دادی)
- فلسفه های و رویکردهای کلان تربیت معلم (تکنیکال، پرکتیکال،…)، کدام هویت؟( فرایندی)
- چیستی، چرایی، چگونگی شایستگی های معلمی/ ابعاد سواد یا دانش معلمی:… ۱۰ بعد (فرایندی)
Ø شایستگی های علمی / دیسیپلینی
Ø شایستگی های حرفه ای یا تربیتی/ پداگوژیک ( پژوهشگری در کلاس درس ، برنامه ریزی درسی/ هنری و زیبا شناختی، سایبری و مجازی / فناوری اطلاعات و ارتباطات، مدیریتی و…)
Ø شایستگی های اجتماعی و مدنی( سفیر توسعه پایدار، سفیر سلامت، صیانت از محیط ریست، توسعه سیاسی و …)
Ø شایستگی های اخلاقی moral adequacy، اخلاق حرفه ای
Ø شایستگی های تمدنی، تعلق یا اعتماد به نفس تمدنی در قبال تمدن خودی
Ø شایستگی های فرهنگی (ملی)
Ø شایستگی های چند فرهنگی
Ø شایستگی های دینی – اعتقادی و معنوی
Ø شایستگی های روانشناختی ( مشاوره و راهنمایی و ….)
Ø شایستگی های بین المللی/جهانی
- مدل های معماری( طراحی کلان) برنامه درسی تربیت معلم( ساختار محتوایی / دانشی، سازماندهی و وزن مولفه های مختلف) (فرایندی)
- شیوه های بهینه تربیت معلم (دوره های تربیت معلم) برای دوره ابتدایی و دوره متوسطه( فرایندی)
- نظام سنجش صلاحیت خروجی/ ارزیابی پایانی برای ورود دانش آموختگان به خدمت آموزش و پرورش ( برون دادی)
- مدل های کارورزی و کارآموزی اثر بخش(coaching / mentoring) (فرایندی و برون دادی)
- نظام مدیریت دانش در تربیت معلم ( فرایندی)
- مدل های ورود روان و ماندگار ( induction) نومعلمان به حرفه معلمی و پیش گیری از فرسایش شغلی( برون دادی)
- تبیین هویت یک دانشگاه اختصاصی تربیت معلم ( حرفه گرایی تخصصی، سازمان یادگیرنده،…)( فرایندی)
- شایستگی های آموزشگران یا استادان تربیت معلم( فرایندی)
- تکالیف حرفه ای ویژه آموزشگران یا استادان دانشگاه تربیت معلم ( مثلا ایده “آموزش پژوه” بودن/شدن؟ استاد سرآمد “آموزش پژوهی” در دانشگاه های کشور) … نظام ویژه ارتقاء رتبه هيات علمی تربیت معلم( فرایندی)
- تربیت معلم چند رشته ای ( چند موضوعی) یا چند مهارتی( فرایندی)
- جامعه پذیری حرفه ای دانشجو معلمان در دوره تربیت معلم ( آموختن ضمنی چگونه معلم بودن با الگو برداری از آموزشگری در دانشگاه تربیت معلم)( فرایندی)
- تاثیر و تاثر متقابل تربیت معلم و برنامه درسی مدرسه (فرایندی)
- تاثیر و تاثر متقابل تربیت معلم با مدل های مدیریت آموزشگاهی( برون دادی)
- مدل ارتباطی تربیت معلم با مدرسه ( فراتر از اقتضائات کارورزی و کارآموزی)( فرایندی)
- اقتصاد تربیت معلم( فرایندی)
- مدیریت و ساختار اجرابی بهینه تربیت معلم( تقسیم کار ملی میان نهادهای ذی صلاح و ذی دخل ، وظیفه تربیت معلم یک وظیفه عمومی دانشگاه های کشور است؟)(فرایندی)
- الگو پردازی برای آموزش های ضمن خدمت و بالندگی حرفه ای معلمان( برون دادی)
- نقش دانشگاه تربیت معلم در ارتقاء حرفه ای و شغلی و رتبه بندی معلمان( برون دادی)
