مانایی و میراییِ مدرسه در رویداد کافه خرد

مانایی و میراییِ مدرسه در رویداد کافه خرد/۵

محمود مهرمحمدی
استاد بازنشسته دانشگاه تربیت مدرس، مدیر علمی پروژه سند تحول بنیادین

“فرصتی برای تولد مدرسه”

محمود مهرمحمدی در پانزدهمین نشست کافه خرد گفت: با استفاده از مفهوم “مرگ” در ترکیب مرگ مدرسه مشکلی ندارم. این ترکیب را معنادار ارزیابی می کنم. اما برای فرار از دام مواجهه احساسی و ژورنالیستی با استفاده از ظرفیت برانگیزاننده مرگ، باید به واکاوی معنای مرگ در این تعبیر مرکب یعنی ” مرگ مدرسه” پرداخت و به این سوال پاسخ داد که این مرگ کدام مرگ است؟
وی افزود: در بازشناسی مفهوم مرگ در پیوند با نهاد مدرسه با محوریت ایوان ایلیچ که می توان او را پرچمدار این مفهوم در حوزه فلسفه تعلیم و تربیت دانست، از دو نوع مرگ با دو معنای متفاوت می توان سخن گفت. مرگ ایلیچی و مرگ غیر ایلیچی. در مرگ ایلیچی مدرسه یک نهاد ذاتا ضداجتماعی و البته فعال است که بدلیل ماهیت فساد انگیزش باید کشته شود و به این مناسبت نه تنها سوگواری نباید کرد که جشن انسانیت باید بپا کرد. مرگ غیر ایلیچی مدرسه که شاید بلحاظ تاریخی حتی مقدم بر طرح مفهوم مدرسه زدایی ایلیچ باشد و دست کم از دیویی و کتاب دمکراسی و تعلیم و تربیت اش بتوان بعنوان یک اثر معرف و شاخص نام برد، نهاد مدرسه نه یک نهاد ذاتا ضداجتماعی که یک نهاد عَرَضاً غیر اجتماعی و البته قابل اصلاح شناخته می شود.

مهرمحمدی افزود: این نهاد مرده را باید به مصداق یخرج الحی من المیت(که در فرهنگ ما کاری خدایی است) احیاء کرد و از تبدیل آن به یک پدیده ضد اجتماعی و نهایتا حذف از صحنه جامعه ممانعت کرد. در این مفهوم از مرگ مدرسه جشن انسانیت نه به مناسبت مرگ نهاد غیر اجتماعی بلکه به مناسبت تولد مدرسه در وضعیت تکامل یافته تر برگزار می شود.

مهرمحمدی با اشاره به اینکه به معنای غیرایلیچی مرگ وفادار است، افزود: تفسیر ایلیچی را بلحاظ آسیب شناسی بسیار بدبینانه و از نظر ارائه طریق از یکسو رمانتیک و از سوی دیگر انارکیک می دانم. در مغرب زمین هم این ندا در گوش ها طنین افکن نشد و مورد توجه قرار نگرفت.

وی افزود: در چارچوب انگاره مرگ مبارک “غیر ایلیچی” در تاریخ تعلیم و تربیت ایران باید مرگ و تولدی که بیش و کم با انقلاب مشروطیت اتفاق افتاد را به رسمیت شناخت و تولد مدرسه مدرن را بعنوان یک نهاد بالنسبه اجتماعی جشن گرفت. با پشت سرگذاشتن این چرخه مرگ و تولد با مجاهدت های امثال رشدیه و باغچه بان،  هم اکنون با دور  جدیدی از چالش و فرصت مرگ و تولد مواجه هستیم تا نهاد غیر اجتماعی کنونی را با مداخله موثر به نهادی “اجتماعی” متحول سازیم.  در غیر اینصورت و با اهمال در این زمینه نهاد مدرسه رفته رفته بعنوان یک نهاد “ضد اجتماعی” وجدان و درک خواهد شد که سرنوشت محتوم آن همان حذف از ساحت جامعه است.

کافه خرد