با نام خدا
واکاوی نسبت تربیت معلم با تربیت شهروندی
ارایه شده در:
سومین همایش ملی تربیت معلم
دانشگاه شیراز، هجدهم اردیبهشت ۱۳۹۶
– تبریک اعیاد شعبانیه و عید بزرگ پیش رو
– تبریک هفته معلم ، هفته آموزش و بزرگداشت یاد استاد شهید
– یزرگداشت مقام دکتر شکوهی
– گرامیداشت یاد دکتر شریعتمداری
– تکمیل این یاد ها یا ذکر خیر از دکتر علیمحمد کاردان و دو دوست عزیز سفر کرده دیگری بنام دکتر حسینی و رضویه
– سپاس از برگزارکنندگان، این مناسبت ها نقاط عطف تکوین گفتمان تعلیم و تربیت و به همین عنوان باید ادراک و در زیست جهان هوشیاران و فرهیختگانی که جریان تکوین تربیت معلم کشور را رصد می کنند ثبت شود
مقدمه: چرا در این مقطع زمانی؟ رونمایی از منشور حقوق فرهنگی در آذرماه ۱۳۹۵ در دولت یازدهم
تعریف من از منشور حقوق شهروندی:
تشریح و تفصیل وظایف حاکمیت اسلامی در برابر مردم… بازخوانی تکالیف دولت اسلامی در برابر ملت تا به حکومت دینی ( اسلامی) در عصر جدید وجاهت ببخشد و تعارضات حقوق بشری مدرن آن را در چشم ناظران و منتقدان حل و فصل نماید…. بنابراین دولت یازدهم با این اقدام توانسته است گامی امروزین در جهت دفاع از حقانیت نظام اسلامی بردارد…. حکومتی که به نام دین تشکیل شده و می خواهد بحق مشوق طاعت ورزی دینی و پرهیز از معصیت به معنای شرعی و حقوقی آن باشد.
___________________________________
وظایف نهاد تربیت معلم: تفکیک دو نوع وظیفه مندی
__________________________________
الف: بعنوان یک نهاد اداری، مانند هر نهاد دیگر استفاده کننده از بودجه عمومی که موظف به رعایت مفاد مصوبه مورخ ۲۹/۱۱/۹۵ شورایعالی اداری با عنوان “حقوق شهروندی در نظام اداری” می باشد…. موضوع بحث ما نیست. البته وظیفه حداقلی است که باید نسبت به آن متعهد باشیم.
ب: بعنوان یک نهاد فوق العاده حساس، زیرساختی و تاثیرگذار علمی، آموزشی و تربیتی که این نهاد را نه تنها از نهاد های اداری، بلکه از نهاد های دانشگاهی دیگر نیز ممتاز می کند( تاکیدات دیروز رهبری انقلاب در این حهت بی نظیر بود). … در واقع ما بدنبال تبیین “حقوق شهروندی در نظام تربیت معلم” هستیم. این تبیین که معطوف به چگونگی نهادینه سازی ارزش های متناظر با حقوق شهروندی در فرایند تکوین هویت و شخصیت دانشجو معلم به مثابه یک شایستگی عمومی است ( تربیت سیاسی اجتماعی به تعبیر سند تحول) ، باید بدقت انجام پذیرد تا تکالیف اصلی و حداکثری نهاد تربیت معلم در قبال منشور حقوق شهروندی هم آشکار گردد.
__________________________________
“فوق العادگی“ ادعایی از کجاست و چگونه قابل توجیه است؟
اول: نقش اجتماعی معلم، یا شایستگی های اجتماعی او مهم است…. او باید عامل و مروج حقوق شهروندی در جامعه محلی و لایه های دیگر جامعه باشد، بعنوان یک عنصر صاحب حرمت و “مرجع( اتوریته) اجتماعی” سرمایه اجتماعی ذی قیمت زیست منطبق با این اصول ( تربیت شهروندی) را نمایندگی کند.
دوم: نقش تربیتی معلم مزیت منحصر بفرد او و انتظار درجه اول جامعه است، سند تحول هم بر ایفای این نقش ناکید دارد … باید در چارچوب زیست حرفه ای و تربیتی خود، عامل و مروج این اصول ( تربیت شهروندی) در اجتماع مدرسه و کلاس درس باشد.
نتیجه:
دانشجو معلم در فرایند تربیت معلم… باید زیستی را تجربه نماید که زمینه ساز ایفای نقش های پیش گفته ( اجتماعی و تربیتی) در عرصه تربیت شهروندی باشد تا در نتیجه ترکیب آثار این دو نقش، جامعه ما شرایط بهتری را از حیث اهتمام و التزام به حقوق شهروندی تجربه کند و مسیر توسعه هموارتر گردد….. یعنی نهاد تربیت معلم باید مقید به این اصل باشد:
“بستر سازی برای خودسازی و کسب آمادگی های پایه شهروندی پیش از ورود به عرصه تعلیم و تربیت، بعنوان یک شایستگی ضروری“
___________________________________________________________________
آنچه باید باشد (یک کار پژوهشی در این زمینه لازم است تا به ایده های بکر و جدید دست یابیم)
…. خصوصا با توجه به ابعاد متنوع حقوق شهروندی در منشور ( حق حیات، سلامت و کیفیت زندگی… مواد شماره ۱ تا ۱۱/ حق آزادی و امنیت شهروندی… مواد شماره ۱۲ تا ۱۴/ حق مشارکت در تعیین سرنوشت… مواد شماره ۱۵ تا ۱۸/ حق اداره شایسته و حسن تدبیر… مواد شماره ۱۹ تا ۲۴/ حق آزادی اندیشه و بیان… مواد شماره ۲۵ تا ۲۹/ حق دسترسی به اطلاعات… مواد شماره ۳۰ تا ۳۲/ حق دسترسی به فضای مجازی… مواد شماره ۳۳ تا ۳۵/ حق حریم خصوصی… مواد شماره ۳۶ تا ۴۲/ حق تشکل، تجمع و راهپیمایی… مواد شماره ۴۳ تا۴۶/ حق تابعیت، اقامت و آزادی رفت و امد…. مواد شماره ۴۷ تا ۵۰/ حق تشکیل و برخورداری از خانواده… مواد شماره ۵۱ تا ۵۵/ حق برخورداری از داد خواهی عادلانه… مواد شماره ۵۶ تا ۶۷/ حق اقتصاد شفاف و رقابتی… مواد شماره ۶۸ تا۷۲/ حق مسکن… مواد شماره ۷۳ تا ۷۴/ حق مالکیت… مواد شماره ۷۵ تا ۷۶/ حق اشتغال و کار شایسته… مواد شماره ۷۷ تا ۸۴/ حق رفاه و تامین اجتماعی… مواد ۸۵ تا ۹۴/ حق دسترسی و مشارکت فرهنگی… مواد شماره ۹۵ تا ۱۰۳/ حق آموزش و پژوهش… مواد شماره ۱۰۴ تا ۱۱۱/ حق محیط زیست سالم و توسعه پایدار… مواد شماره ۱۱۲ تا ۱۱۵/ حق صلح، امنیت و اقتدار ملی…. مواد شماره ۱۱۶ تا ۱۲۰)
….. همه جانبگی و جامعیت لازم است.
… لذا، درباره تک تک این سرفصل ها بایداین پرسش را مطرح کرد که وظیفه نهاد تربیت معلم چیست؟ و آنگاه با روش استنباط خلاق به شناسایی وظایف همت گماشت.
___________________________________
منشور حقوق شهروندی در تربیت معلم: مولفه های قابل شناسایی در نگاه نخست و
آنچه تاکنون بیش و کم جاری بوده یا دست کم می توان اهمیت آن را مفروض دانست
– پیدا کردن امکان مشارکت در تصمیم سازی ها و تصمیم گیری ها (استقبال از فرصت هایی مانند شورای صنفی )
– رواداری نقد دانشجو معلمان نسبت به همه ابعاد و بالابردن سعه صدر مدیریتی در دانشگاه ( میدان دادن مدیران)
– توسعه ساختار ها و فعالیت هایی همچون تشکل های سیاسی، کانون های فرهنگی اجتماعی، کرسی های ازاداندیشی، نشریات دانشجویی و… ( میدان دیدن دانشجو معلمان)
– ترویج اندیشه مدیریت پاسخگو در تمام سطوح مدیریتی ( نهایتا “مشروط” و از جنس “وکالت”)
-کمک به درک وابستگی متقابل حقوق و تکالیف از سوی دانشجو معلمان… مطالبه گر بودن یک تکلیف بزرگ است، اما دانشجو / شهروند تکالیف دیگری هم دارد
– فراگیری ظرفیت نقد با عیار و معیار با طراحی فرصت های یادگیری مناسب برای دانشجو معلمان ( در بستر برنامه درسی رسمی و غیر رسمی)
– تبدیل شدن بستر آموزش دروس عمومی به بستر همسو با حقوق شهروندی
– پیش بینی یک درس منطبق با کارکرد اجتماعی معلم در برنامه کارورزی… در مرحله طراحی است، جزء دروس تعلیم و تربیت اسلامی است.
– همسو سازی مولفه های پوشه کار دانشجو معلم با کنش های مرتبط با حوزه شهروندی… باید اتفاق بیفتد
– متناسب سازی محتوای درسهایی از مجموعه دروس معارف، مانند مبانی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با ابعاد و اضلاع منشور( گرچه این رابطه از سوی دیگر هم بر قرار بوده است)
