بایگانی دسته ی مصاحبه

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: در «بازگشایی مدارس» به جای بازگشت به روال های گذشته، پایه گذار «فصل جدیدی از تعلیم و تربیت» باشیم.

به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش، محمود مهرمحمدی؛ در گفت و گو با خبرنگار این مرکز، در خصوص بازگشایی مدارس در سال تحصیلی جدید، اظهار کرد: به باور من در بازگشایی، شرایط واقعی و واقعیت‌ها (حال)، باید مد نظر باشد اما شرایط آرمانی(آینده)، بویژه با توجه به رواج گفتمان تحول در آموزش و پرورش، نباید از نظر دور بماند.

مهرمحمدی افزود: مهم‌ترین مضمون در نگاه به آینده، استفاده از تکنولوژی برای ترمیم نقائص پیشین در حوزه‌های کیفیت و عدالت، یا تحقق انقلاب آموزشی، است. در این مورد لازم است سرمایه‌گذاری‌های سخت افزاری و نرم‌افزاری در اولویت قرار گیرد و درباب سخت افزار نیز، تدارک ابزار مناسب(تبلت یا گوشی) برای همه دانش‌آموزان نیازمند، یک اولویت جدی و آشکار است.

وی ادامه داد: توانمند سازی سراسری معلمان در حوزه «سواد تکنولوژی» هم لازم است جزء اولویت ‌های تربیت معلم، پیش از خدمت و آموزش نیروی انسانی شاغل در آموزش ‌و ‌پرورش باقی بماند.

مهرمحمدی با اشاره به شروع سال تحصیلی جدید گفت: در بازگشایی مدارس، به جای بازگشت به روال های گذشته، پایه‌گذاری «فصل جدید» تعلیم‌ و تربیت برای «نسل جدید» (که از قضا نسل دیجیتال هم هستند) باید در افق دید سیاست‌گذاران آموزش ‌و ‌پرورش و الهام بخش آنان باشد.

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به اصول بازگشایی مدارس، تصریح کرد: تضمین سلامت و بهداشت جسمانی، از طریق واکسیناسیون یا امکان رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی، پیش‌نیاز علی‌الاطلاق حضور فیزیکی دانش‌آموزان و معلمان قلمداد می‌شود.

مهرمحمدی افزود: تضمین سلامت روانی و اجتماعی از جمله استلزامات حضور در جمع و برقراری تعاملات اجتماعی و بویژه از نوع فیزیکی، علی‌الخصوص برای دوره‌ ابتدایی، است و نباید مورد غفلت قرار گیرد. همچنین  برای دوره ابتدایی با توجه به حساسیت‌های رشدی(تکوینی) این دوره (و به ‌ویژه دوره‌ اول ابتدایی) و ماهیت «پایه‌ای» اهداف آموزشی و تربیتی، آموزش حضوری می‌تواند اولویت مستقل از شرائط یا همیشگی نظام آموزشی باشد.

وی ادامه داد: اگر چه ارائه‌ دروس کارگاهی و آزمایشگاهی به شکل حضوری و دروس نظری به شکل مجازی، اقتضای شرایط کنونی است، اما با توسعه نرم‌افزاری در عرصه‌های اینچنینی این تمایز یا اولویت، پایدار نخواهد ماند. اتفاقاً اختلاف فاحش در امکانات و تجهیزات کارگاه‌ها و آزمایشگاه ها و همچنین کیفیت نیروی انسانی،  با به‌کاربستن تکنولوژی دیجیتال قابل جبران است.

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس افزود: برای شرایط ویژه‌ روحی و روانی معلمان و دانش‌آموزان در بازگشت به مدرسه باید تدابیر لازم اندیشیده شود. از جمله، بسیج ظرفیت‌های مشاوره درون و بیرون مدرسه یک ضرورت است.

مهرمحمدی با اشاره به ظرفیت‌های تکنولوژی و مسأله‌ بازگشایی غیربازگشتی، گفت: تحقق شایستگی‌های والای تربیتی و ساخته شدن منش و شخصیت دانش‌آموزان در ابعاد علمی، اخلاقی، مستلزم ترک رویه‌های سنتی(تجویزی، دستوری، مهندسی شده) تعلیم و تربیت و ایجاد انعطاف در مواد و منابع یادگیری است که با استفاده از تکنولوژی‌های جدید، به بهترین شکل قابل تحقق است.

وی گفت: عنایت به واقعیتی به‌نام تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان در ابعاد مختلف که از شروط پایبندی به عدالت است نیز مستلزم ایجاد چنان تنوعی در فرایندها و حتی برآیندهاست که جز با تمسک به ظرفیت تکنولوژی‌های جدید دست‌یافتنی نیست. تکنولوژی می‌تواند با تولید محتوای مرغوب و باکیفیت آموزشی و قرار دادن آن در دسترس عموم دانش‌آموزان، در خدمت رفع مؤثر نابرابری‌های ناشی از کیفیت به شدت متفاوت یاددهی-یادگیری، در مدارس کشور قرار گیرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد: تکنولوژی می‌تواند به توسعه‌ زیرساخت خرد حرفه‌ای از طریق انباشت و به اشتراک گذاشتن دانش و تجارب زیسته حرفه‌ای، میان معلمان و مدیران در مقیاس وسیع منجر شود.

مهرمحمدی حضور و مشارکت فعال والدین در صحنه تعلیم و تربیت را یکی از فرصت‌های بالقوه‌ تعلیم و تربیتی دانست و گفت: توانمند سازی والدین در فرآیند بازگشایی در حوزه‌ سواد تکنولوژی و همچنین اصول تعلیم و تربیت باید در اولویت باشد تا این قوه به فعلیت درآید.

وی گفت: تکنولوژی جدید می‌تواند در خدمت تحقق ایده یادگیری مادام‌العمر و یادگیری خود راهبر معلمان و دانش‌آموزان باشد و تأمین و سازماندهی به فرصت‌های یادگیری خارج از مدرسه به‌شکل آنلاین و آفلاین برای تحقق این هدف، از سیاست‌های ضروری است.

منبع: وزارت آموزش و پرورش (medu.ir)

برخلاف تصوررایج تربیت غیررسمی در منزل یا به طور کلی محیط خارج از مدرسه و خارج از نهاد رسمی تعلیم و تربیت نیست که اتفاق می افتد

به گزارش جمهوریت به نقل از نشریه پیوند. دکتر محمود مهرمحمدی اندیشمند ،عضو هیئت علمی بازنشسته دانشگاه تربیت مدرس، سرپرست پیشین دانشگاه فرهنگیان و عضو شورای سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی واز دست اندر کاران تدوین سند تحول آموزش و پرورش است . دکتر مهرمحمدی که دارای مدرک دکترای برنامه درسی و آموزش است در گفت و گو با ماهنامه پیوند ضمن تشریح ابعاد مختلف ارتباط تربیت غیررسمی با نظام آموزشی و جامعه بر مساله اهمیت آموزش برای مصون سازی در قبال شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی و آموزش در این زمینه تاکید دارد . وی همچنین در این گفت و گو خاطر نشان می کند که نهاد متولی ساماندهی تعلیم و تربیت غیررسمی باید مطالبه گر، تغییر و تحول در تعلیم و تربیت رسمی هم باشد

-) جایگاه اموزش و پرورش و نظام رسمی آموزش در قبال تربیت غیررسمی چگونه تعریف می شود؟ بسیاری از فعالان این حوزه بعضا از تقابل نظام اموزشی با تربیت غیررسمی می گویند و در اینباره هشدار می دهند. این موضوع تا چه حدی نیازمند توجه است و به چه شکل باید آن را مدیریت و برنامه ریزی کرد؟

مهرمحمدی: برخلاف تصوررایج تربیت غیررسمی در منزل یا به طور کلی محیط خارج از مدرسه و خارج از نهاد رسمی تعلیم و تربیت نیست که اتفاق می افتد بلکه باید توجه داشته باشیم که علاوه بر اتفاقات محیط‌های خارج از مدرسه ، در متن نهاد رسمی تعلیم و تربیت نیز ، تربیت غیررسمی می تواند شکل بگیرد و این یکی از اشکال برنامه درسی پنهان است. برابر آنچه در منابع تخصصی تعلیم و تربیت آمده است مدارس فقط یک برنامه درسی را تدریس نمی کنند که آن برنامه درسی نیز ، برنامه درسی اصطلاحا صریح باشد. به عبارت دیگر برنامه درسی صریح تنها یکی از برنامه هایی است که در مدارس تدریس می شود. بنابراین اینگونه باید به صحنه مدرسه نگاه کنیم. جان دیویی که یکی از بزرگ ترین مربیان و فلاسفه تعلیم و تربیت معاصر است تعبیری با این مضمون دارد که بزرگ ترین مغالطه و بدفهمی تعلیم و تربیتی این است که بچه ها در مدرسه تنها آنچه ما تدارک دیده ایم را می آموزند. یعنی آن چیزی که ما برنامه درسی می خوانیم. حال آن که دامنه تجربیات یادگیری دانش آموزان بسیار گسترده تر است. یعنی یادگیری های غیررسمی در فرآیندهای مدرسه ای فراوان اتفاق می افتد. در مدرسه بچه ها اراده، طرح ها و برنامه های خود را نیز دنبال می کنند. در حقیقت در درون هر مدرسه، یک مدرسه نامرئی یا زیرپوستی هم فعال است که در عین جالی که می دانیم اما معمولا نادیده گرفته می شود. یعنی روابط و مناسبات خاصی بر اساس علایق و منویات دانش آموزان خواه خوشایند مدرسه و والدین باشد یا نباشد شکل می گیرد و بچه ها در جهت تحقق آن ها برنامه ریزی می کنند و گام بر می دارند. بنابراین درتبیین این پدیده یعنی تربیت غیررسمی و تعیین خاستگاه‌های آن باید به این بعد نیز توجه شود و تنها به یادگیری ناشی از حضور در متن خانواده و محله و جامعه بسنده نکنیم. نکته دوم این که علاوه بر مدرسه ، یک خاستگاه مهم دیگری نیز برای  تربیت غیررسمی  وجود دارد و آن فضای مجازی است. اساسا فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی چنان گسترده، فراگیر و سرکش شده اند که بر آن مهار هم نمی توانیم بزنیم . تنها راه این است که تلاش کنیم نوعی مصونیت در نسل جدید ایجاد کنیم وگرنه ایجاد محدودیت راه به جایی نمی برد. تلاش ها در جهت ایجاد محدودیت تا کنون که چندان اثربخش نبوده و با توسعه تکنولوژی پیش بینی می شود اثربخشی سیاست اعمال محدودیت ها در آینده نیز کمتر از امروز خواهد بود. بنابراین توصیه می شود این خاستگاه تربیت و یادگیری غیررسمی که فضای مجازی و شبکه های اجتماعی است باید «سیاست مصون سازی» را در پیش گرفت. برای مصون سازی نیازمند سیاست گذاری هستیم. بحث اصلی این است که یکی از سیاست های مهم در راستای مصون سازی ، تدارک آن در نظام رسمی تعلیم و تربیت است. یعنی برنامه های تربیتی و آموزشی ما باید آگاهانه شکل گیری استانداردهای اخلاقی و ارزشی در نسل جدید را تعقیب کند. اما فراتر از این بحث که گرچه مهم است اما مطلب تازه ای نیست . البته ما در عمل هم در حوزه تربیت ارزشی بسیار ناکارآمد عمل می کنیم.. بحث اصلی من در حال حاضر وظیفه اصلی نظام تعلیم و تربیت در جهت ایجاد مصونیت در قبال تهدیدات فضای مجازی است. باید به این سوال پاسخ دهیم که چگونه می توانیم وبگردی نسل جدید در فضای مجازی را جهت دهیم و آن را از ولگردی در این فضا به یک اتفاق مثبت و یک فرصت رشد و یادگیری بدل کنیم؟ بالاترین جلوه مصونیت اینجاست که وبگردی را از ولگردی در فضای مجازی خارج کنیم. برای این منظور باید در فلسفه تعلیم و تربیت تجدیدنظر کرد.. من. پیشنهاد کرده ام که فلسفه پرسش محوری را در تعلیم و  تربیت جایگزین رویکرد پاسخ محوری شود. پاسخ محوری یعنی انتقال دانش و اطلاعات  و به دلایل متعددی این دیگر نمی تواند به عنوان غایت و هدف نهایی تعلیم و تربیت در نظر گرفته شود. نمی خواهیم در حال حاضر همه این دلایل را بررسی کنیم. اما من به یک دلیل خاص مرتبط با این بحث نظر دارم. با جستجوی کمال در سوال و تاکید بر این که خروجی اموزش و پرورش باید قادر به طرح پرسش های خوب باشد و در ملاک تربیت یافتگی در واقع چنین چرخشی ایجاد می شود. در حقیقت در دست پرورده های تعلیم و تربیت ، قدرت و ظرفیت طرح سوال های خوب را ایجاد می کنیم و با این اتفاق بهترین سپر محافظ را در برای فرزندانمان در برابر فضای مجازی تدارک می بینیم. یعنی وبگردی های او را که همان جستجوی های هوسی و بی هدف و بی جهت یا ولگردی در فضای مجازی است ، به فرصت وبگردی برای دستیابی به پاسخ برای سوال های او تبدیل می کنیم. اما باید بپرسیم که برای استقرار نظام تربیت محور چه کار باید کرد که البته نیازمند بحث های مفصلی است و چهارچوب این گفت و گو نمی گنجد. ازاین جهت پیشنهاد می کنم علاقه مندان مقالاتی را که بنده در این زمینه طی سال های گذشته نوشته ام مطالعه کنند . همچنین به کتابی بر آمده از یک رساله دکتری در دانشگاه تربیت مدرس که با راهنمایی بنده فراهم شده است می توان مراجعه کرد. عنوان کتاب  “تربیت برای پرسیدن: درامدی بر نظریه پرسش محوری” از انتشارات نشر نی است. بنابراین بر پایه چنین تحلیلی، نهاد متولی ساماندهی تعلیم و تربیت غیررسمی باید مطالبه گر تغییر و تحول در تعلیم و تربیت رسمی هم باشد. یعنی خواهان آنگونه شکل گیری شاکله و شخصیت دانش آموزان باشد که متضمن حسن استفاده آنان از ظرفیت فراخ تربیت غیررسمی در عصر جدید است.

-)تعامل بین والدین و مسئولان و معلمان و مدیران در مدرسه در ارتباط با مساله تربیت غیررسمی باید به چه صورتی باشد؟

تعامل والدین و مربیان از اهمیت غیرقابل وصفی برخوردار است. علت این است که هم مربیان و هم والدین کنشگران عرصه تعلیم و تربیت هستند و روشن است که اگر این کنش گری به صورت هم سو و هم افزا رخ ندهد چه عواقب وخیمی را به بار می آورد. البته من از تعامل صحبت می کنم و طبعا ارتباط یک سویه و انتظار تمکین یک قطب کنشگری از قطب دیگر کنشگری را مردود می دانم. یعنی این که والدین از مدرسه تمکین کنند یا مدرسه از خواسته های والدین تمکین کنند. این تعامل نیست . تعامل یعنی یک رابطه همدلانه و تشریک مساعی برای تدارک بهترین فرصت های تربیتی برای کودکان و نوجوانان. باید این وضعیت و شرایط را بتوانیم رقم بزنیم. نه والدین باید انتظار همراهی تام و تمام مدرسه با منویات و خواسته های خود را داشته باشند و نه مهم تر از ان مدرسه با اعمال قدرت و به عنوان نهاد رسمی قدرت در این زمینه می تواند انتظار هماهنگی  خانواده با مدرسه را داشته باشد. در شرایط فعلی البته اشکال بیشتر در وجه دوم است که به نظر من تعامل به دلیل میل مواجهه اقتدارگرایانه مدرسه با خانواده شکل نمی گیرد. ادامه این وضعیت منجر به ایجاد شکاف خانواده ومدرسه از حیث آرمان ها و اهداف تربیتی می شود و دود این شکاف به چشم دو طرف یعنی مدرسه و خانواده می رود. بنابراین  طرفین باید ظرفیت ها و حقوق یکدیگر را به رسمیت بشناسند تا این تعامل شکل بگیرد و تلاش کنند تا روابط را در چهارچوب این حقوق و ظرفیت ها ساماندهی کنند .روشن است که خانواده حقوق و ظرفیت هایی دارد که نمی توان در فرآیند تعلیم و تربیت آن را نادیده گرفت. محیط خانواده به یک معنا دارای یک برنامه درسی ویزه خود  است . در این محیط می تواند اتفاقات بسیار سازنده ای رخ دهد و کودک و نوجوان می تواند تجربیات یادگیری خوبی را در محیط خانواده به چنگ بیاوردد. علاوه بر این والدین این ظرفیت را دارند که فراهم کننده بهترین داده های ناظر به اثر بخشی اموزش  تربیتی مدرسه باشند و مدرسه با استفاده از این داده ها می تواند برنامه های خود را اصلاح کنند. اما از سوی دیگر والدین هم باید ظرفیت های مرسه و کارگزاران ان را به عنوان عناصر دارای تجربه و دارای دانش و تخصص حرفه ای برای تربیت فرزندان به رسمیت بشناسند و با ان قدرشناسانه برخورد کنند .

-) در ایام کرونا به واقع مفهوم خانه و مدرسه تغییرات قابل توجهی داشته است و بسیاری از مسئولیت های تربیت رسمی که تا پیش از این بر عهده مدرسه و نظام آموزشی بود، به خانه منتقل شده است. در ایام کرونا تربیت غیررسمی چه تغییراتی کرده است؟

تعلیم و تربیت در فضای شیوع کرونا که از مدرسه به منزل منتقل شده است، بهترین فرصت برای تعامل بین این دو قطب کنشگر در تعلیم و تربیت را فراهم کرده و ضرورت هم افزایی را بیش از پیش اشکارکرده ایت . گرچه چالش هایی را نیز به همراه داشته، اما این چالش ها می تواند مقدمه ورود به یک تغییر و تحول مثبت از زاویه تعامل سازنده میان والیدن و مربیان باشد.

منبع: https://jomhouriat.net/?p=104275